تقوا و آزادی

ممکن است کسی چنین خیال کند که تقوا سلب آزادی می کند، قید و بند محدودیت بوجود می آورد و زندگی را سخت و دشوار می سازد، لیکن اسلام این عقیده را مردود می شمارد بلکه بر عکس، تقوا را سبب آزادی و آسایش و عزت و بزرگواری می داند و انسان بی تقوا را اسیر و برده می شمارد.

1.   امیرالمومنین علیه السلام فرمود: تقوا کلید هدایت و استقامت و توشه آخرت می باشد. تقوا سبب آزادی از بندگیها و وسیله نجات از هلاکتها است¹.

2.   حضرت علی علیه السلام فرمود: شرافتی بالاتر از اسلام نیست و عزتی عزیزتر از تقوا و پناهگاهی بهتر از ورع وجود ندارد².

3.    امیرالمومنین علیه السلام فرمود: هر کس که به تقوا توسل جوید، شداید و دشواریها بعد از نزدیک شدن، از وی دور گردند، امور تلخ برایش شیرین شوند، امواج متراکم گرفتاریها، از اطرافش پراکنده گردند و دشواریها برایش سهل گردد³.

در این احادیث، تقوا کلید حل مشکلات و سبب عزت و آزادی انسان و نجات از گرفتاریها و دشواریها و تلخیهای زندگی و بهترین پناه گاه معرفی شده است.

پس تقوا برای انسان محدودیت و سلب آزادی بوجود نمی آورد بلکـه شخصیـت انسانـی  او را احیــا می کند و از اسارت شهوت ها، غضب ها، انتقام جویی ها، خود پرستی ها، هوی پرستی ها، جاه و مقام پرستی ها، شکم پرستیها و  شهرت پرستیها  آزد می سازد. شخصیت انسانی و عقلش را تقویت می کند تا بر غرائز و نیروهای طغیانگر نفس فاقد آید، آنها را تعدیل کند و بر طبق مصالح واقعی هدایت و رهبری نماید و از افراط و تفریط کاریهای آنها جلوگیری به عمل آرد.

قرآن افرادی را که مطیع هوای نفس باشند، در تامین خواسته های نفسانی تلاش کنند و برای نیل به تمایلات خویش محدودیتی قائل نباشد، بت پریت و هوی نفس می داند.

در قرآن می فرماید: آیا می بینی کسی را که خدایش را هوای نفس خودش قرار داده و با این که علم دارد، خدا او را گمراه نموده  و بر گوش و دل او مهر نهاده و بر چشمش پرده ظلمات کشیده است. پس چه کسی بعد از خدا او را هدایت می کند؟ آیا پند نمی گیرند؟ ⁴

آری شخصی که  در برابر هوسها و خواسته های نفسانی تسلیم محض باشد، و برای نیل بدانها از هیچ زشتی پروا نکند و دیوانه وار در تلاش و کوشش باشد و به ندای خیراندیشانه عقل و رهنمود های پیامبران گوش ندهد، چنین فردی واقعاً اسیر و برده است، بنده و مطیع هوای نفس.

هوای نفس شخصیت انسانی و گوهر گرانبهای عقلش را مغلوب و در بند انداخته است و برای آزادی او جز تقوا راه دیگری وجود ندارد. پس تقوا محدودیت نمی آورد، بلکه به انسان آزادی می بخشد.

1. نهج البلاغه ، خطبه 230.

2. نهج البلاغه / باب المختار من الحکم ، 371.

3. نهج البلاغه ، خطبه 193.

4. سوره جاثیه ، آیه 23.